Jaargang inhoud

Liter : Christelijk literair tijdschrift
Jaargang 10 (2007)

Redactioneel

Titel: Bij ons thuis: De vreemdeling in de literatuur
Vindplaats: nr. 47, p. 2
Annotatie: Aankondiging van het symposium 'Bij ons thuis - de vreemdeling in de literatuur' op 3 november 2007 in Amersfoort.

Titel: Van de redactie
Vindplaats: nr. 47, p. 1
Annotatie: In dit nummer.

Titel: Van de redactie
Vindplaats: nr. 45, p. 1
Annotatie: In dit nummer.

Titel: Van de redactie 2
Vindplaats: nr. 48, p. 2

Dingemanse, Marianne
Titel: Van de redactie
Vindplaats: nr. 48, p. 1

Kooman, Elizabeth
Titel: Van de redactie
Vindplaats: nr. 46, p. 1
Annotatie: In dit nummer.

I. Poëzie

Auden, W.H.
Titel: Als ik het kon
Eerste versregel: 'De tijd zegt hoogstens: ja, dat dacht ik wel;'
Vindplaats: nr. 46, p. 11 - portr. op p. 10
Illustrator: Beaton, Cecil
Vertaler: Beek, Menno van der
Vertaling van: If I could tell you

Auden, W.H.
Titel: Archeologie
Eerste versregel: 'De archeologie dringt'
Vindplaats: nr. 48, p. 18-20
Vertaler: Snel, Johan (Christiaan)
Vertaling van: Archeology
Annotatie: Uit de bundel 'Thank you, fog' (1974). Met een toelichting van de vertaler op p. 21-22.

Auden, W.H.
Titel: Dankbaar
Eerste versregel: 'Als jongen wist ik het zeker:'
Vindplaats: nr. 48, p. 16-17
Vertaler: Snel, Johan (Christiaan)
Vertaling van: A Thanksgiving
Annotatie: Uit de bundel 'Thank you, fog' (1974). Met een toelichting van de vertaler op p. 21-22.

Auden, W.H.
Titel: Horae canonicae: Immolatus vicerit
Eerste versregel: 'Tegelijkertijd, even geruisloos'
Vindplaats: nr. 45, p. 2-19
Vertaler: Snel, Johan (Christiaan)
Annotatie: Met een toelichting van de vertaler op p. 20-38.

Auden, W.H.
Titel: Lof van de mergel
Eerste versregel: 'Als zich zo het landschap vormt waar ongedurigen als wij'
Vindplaats: nr. 47, p. 39-41
Vertaler: Snel, Johan (Christiaan)
Annotatie: Met een uitleg van de vertaler op p. 42-43.

Beek, Menno van der
Titel: Desolation row
Eerste versregel: 'Ik ben een idioot. Ik zit te lang in bad;'
Vindplaats: nr. 48, p. 4

Beek, Menno van der
Titel: Go like Elijah
Eerste versregel: 'Verschijn mij bij de aanschaf van de lange jas'
Vindplaats: nr. 48, p. 5

Beek, Menno van der
Titel: Scenarium
Eerste versregel: 'Hoewel de ondernemer het ons heeft gevraagd'
Vindplaats: nr. 48, p. 3

Borgdorff, Len
Titel: Een heldere morgen
Eerste versregel: 'Het was een heldere morgen.'
Vindplaats: nr. 46, p. 49

Borgdorff, Len
Titel: Stille zaterdag
Eerste versregel: 'Ik schrijf je dit gedicht op stille zaterdag,'
Vindplaats: nr. 47, p. 59

Borgdorff, Len
Titel: Vertrek
Eerste versregel: 'De deur die de man die daar staat'
Vindplaats: nr. 46, p. 48

Borkent, Ria
Titel: Nazaret
Eerste versregel: 'Hoe ik in verten witte rotsblokken als'
Vindplaats: nr. 45, p. 50

Borkent, Ria
Titel: Olijfberg
Eerste versregel: 'De kerk heeft donker glas, men moet'
Vindplaats: nr. 45, p. 51

Bosma, Hilde
Titel: Gilboa
Eerste versregel: 'Ik zie opeens zijn mooie mond vertrekken:'
Vindplaats: nr. 48, p. 54

Bosma, Hilde
Titel: Kapel
Eerste versregel: 'Hij fatsoeneert het leven: hij heeft hout vast,'
Vindplaats: nr. 45, p. 52

Bosma, Hilde
Titel: Totus tuus
Eerste versregel: 'Ik laat het kruisje langs mijn borstbeen glijden'
Vindplaats: nr. 48, p. 55

Ent, Anton; [Pseud. van Ent, Henk van der]
Titel: [1]
Eerste versregel: 'Na deze nacht zoek ik zie ik'
Vindplaats: nr. 45, p. 54
Cyclus: Na Pasen

Ent, Anton; [Pseud. van Ent, Henk van der]
Titel: [2]
Eerste versregel: 'Ik sta op het bordes van het paleis'
Vindplaats: nr. 45, p. 55
Cyclus: Na Pasen

Ent, Anton; [Pseud. van Ent, Henk van der]
Titel: [3]
Eerste versregel: 'In de duistere winter durfde ik'
Vindplaats: nr. 45, p. 55
Cyclus: Na Pasen

Ent, Anton; [Pseud. van Ent, Henk van der]
Titel: [4]
Eerste versregel: 'Ik slaap met het licht, sta ermee op'
Vindplaats: nr. 45, p. 56
Cyclus: Na Pasen

Ent, Anton; [Pseud. van Ent, Henk van der]
Titel: [5]
Eerste versregel: 'Veel is verborgen: dit water'
Vindplaats: nr. 45, p. 56
Cyclus: Na Pasen

Ent, Anton; [Pseud. van Ent, Henk van der]
Titel: [6]
Eerste versregel: 'Luisteren zit in ons bloed'
Vindplaats: nr. 45, p. 57
Cyclus: Na Pasen

Goedbloed, Liesbeth
Eerste versregel: 'Hier ben ik, hemel in de nacht'
Vindplaats: nr. 46, p. 38

Goedbloed, Liesbeth
Titel: Ik roep naar God: Psalm 77 voor nu
Eerste versregel: 'Van Asaf'
Vindplaats: nr. 46, p. 39-40

Graft, Guillaume van der; [Pseud. van Barnard, Willem]
Titel: 2. Ora pro nobis
Eerste versregel: 'Waar zou ik nog dekens kunnen kopen?'
Vindplaats: nr. 47, p. 14
Cyclus: Indien ik u vergeet

Graft, Guillaume van der; [Pseud. van Barnard, Willem]
Titel: I. Gemini
Eerste versregel: 'Ik zag het dier en wist wat ik zou maken:'
Vindplaats: nr. 47, p. 13
Cyclus: Indien ik u vergeet

Graft, Guillaume van der; [Pseud. van Barnard, Willem]
Titel: III. Wiegelied
Eerste versregel: 'Ik zit hier rustig tegen de verwarming aan,'
Vindplaats: nr. 47, p. 15
Cyclus: Indien ik u vergeet

Graft, Guillaume van der; [Pseud. van Barnard, Willem]
Titel: IV. Ecce homo
Eerste versregel: 'Ik wil hem morgen thuis ontvangen:'
Vindplaats: nr. 47, p. 16
Cyclus: Indien ik u vergeet

Graft, Guillaume van der; [Pseud. van Barnard, Willem]
Eerste versregel: 'Maanden geleden dat ik schreef'
Vindplaats: nr. 47, p. 12

Heijboer, Erika
Titel: Rebekka
Eerste versregel: 'Een leugen is zo in elkaar gezet.'
Vindplaats: nr. 48, p. 37

Hiele, Mart van der
Titel: Ars morendi
Eerste versregel: 'Waarom wij het ver in verwondering brengen'
Vindplaats: nr. 46, p. 35

Hiele, Mart van der
Titel: Kindergarten
Eerste versregel: 'Leerdicht voor ouders als onze die niet zo -'
Vindplaats: nr. 48, p. 34

Hiele, Mart van der
Eerste versregel: 'Mist op schofthoogte, een vlaag schemerspreeuwen'
Vindplaats: nr. 46, p. 36

Hiele, Mart van der
Titel: Opus postuum
Eerste versregel: 'Zelfs voor een ijle spar komt poëzie te laat:'
Vindplaats: nr. 48, p. 33

Hiele, Mart van der
Titel: Satori
Eerste versregel: 'Vandaag een blanco krant:'
Vindplaats: nr. 46, p. 37

Hiele, Mart van der
Titel: Stilleven met strandstoel
Eerste versregel: 'Mijn vader reed al vroeg de auto voor.'
Vindplaats: nr. 45, p. 53

Kruidhof, Greetje
Titel: Binnenste buiten
Eerste versregel: 'Gebroken ramen laten binnen buiten;'
Vindplaats: nr. 46, p. 17 - ill. op p. 16
Illustrator: Verbrugge, Marcel
Annotatie: Fotogedicht.

Kruidhof, Greetje
Titel: Graf
Eerste versregel: 'De steen bedekt heel het perceel dat jou is toegewezen;'
Vindplaats: nr. 46, p. 18

Kruidhof, Greetje
Titel: [III]
Eerste versregel: 'Wind en hagelstenen slaan'
Vindplaats: nr. 48, p. 65
Cyclus: Ik proef de letters van je naam

Kruidhof, Greetje
Titel: [II]
Eerste versregel: 'De bomen rond je graf hebben'
Vindplaats: nr. 48, p. 64
Cyclus: Ik proef de letters van je naam

Kruidhof, Greetje
Titel: [IV]
Eerste versregel: 'Leunend hang ik tegen de abri aan.'
Vindplaats: nr. 48, p. 66
Cyclus: Ik proef de letters van je naam

Kruidhof, Greetje
Titel: [I]
Eerste versregel: 'Ik wilde met je mee maar jij was al op weg -'
Vindplaats: nr. 48, p. 63
Cyclus: Ik proef de letters van je naam

Kruidhof, Greetje
Titel: [VII]
Eerste versregel: 'Bij de ingang wordt koffie geserveerd.'
Vindplaats: nr. 48, p. 69
Cyclus: Ik proef de letters van je naam

Kruidhof, Greetje
Titel: [VI]
Eerste versregel: 'Ik proef de letters van je naam,'
Vindplaats: nr. 48, p. 68
Cyclus: Ik proef de letters van je naam

Kruidhof, Greetje
Titel: [V]
Eerste versregel: 'Even leek het alsof je er nog was:'
Vindplaats: nr. 48, p. 67
Cyclus: Ik proef de letters van je naam

Kruidhof, Greetje
Eerste versregel: 'Mijn vader snapt mij niet: hoezo'
Vindplaats: nr. 46, p. 19

Leroy, Frédéric
Titel: A la très pieuse
Eerste versregel: 'Bij stilte. Bij regen en zon, het luiden van'
Vindplaats: nr. 48, p. 35

Leroy, Frédéric
Titel: Terug naar Eden
Eerste versregel: 'Een gifgroene tuin, de mieren, de maden,'
Vindplaats: nr. 48, p. 36

Loenen, René van
Titel: Felenne
Eerste versregel: 'Mooie dagen gehad in de Ardennen.'
Vindplaats: nr. 47, p. 37

Loenen, René van
Titel: Loopgraven
Eerste versregel: 'De auto doet zich redeloos tegoed'
Vindplaats: nr. 47, p. 38

Otten, Willem Jan
Titel: Bemerkende dat ik door een hernia mijn rechterhand niet kon gebruiken
Eerste versregel: 'Vreemde hand, onder mijn handen'
Vindplaats: nr. 46, p. 9

Otten, Willem Jan
Titel: Hoeveel weet ik van u
Eerste versregel: 'Zoveel als het zoontje'
Vindplaats: nr. 46, p. 7-8

Selles, Hedwig
Titel: Handen
Eerste versregel: 'Kom van het kruis'
Vindplaats: nr. 48, p. 53

Selles, Hedwig
Titel: Ontheffen
Eerste versregel: 'Ik herhaal'
Vindplaats: nr. 48, p. 52

Teekens, Machteld
Titel: Heilige familie
Eerste versregel: 'Hoeveel modder ons is blijven aankleven na de zondvloed,'
Vindplaats: nr. 47, p. 52
Annotatie: Opdracht: Ode aan de Vlaamse Primitieven.

Teekens, Machteld
Titel: Junijurk: [Het offer]
Eerste versregel: 'Een junijurk van crêpe'
Vindplaats: nr. 47, p. 53

Teekens, Machteld
Titel: Oral history
Eerste versregel: 'Met mijn hoofd vol verhalen zie ik het gras gemaaid'
Vindplaats: nr. 47, p. 51 - ill. op p. 50

Updike, John
Titel: Zeven coupletten met Pasen
Eerste versregel: 'Vergis je niet: als hij opstond,'
Vindplaats: nr. 45, p. 46-47
Vertaler: Beek, Menno van der
Vertaling van: Seven stanzas at Easter
Annotatie: Uit: 'Telephone poles and other poems' (1963).

Werkman, Nina
Titel: Bezoek
Eerste versregel: 'Dat wij elkaar die eerste handjes geven,'
Vindplaats: nr. 47, p. 34

Werkman, Nina
Titel: Laatste glazen
Eerste versregel: 'Waar doe ik ze nu om ze af te maken,'
Vindplaats: nr. 47, p. 36

Werkman, Nina
Titel: Mooi weer
Eerste versregel: 'Als jij me nu zou vragen op te staan, als je'
Vindplaats: nr. 47, p. 35

Zijlstra, Jaap
Titel: Rabboeni
Eerste versregel: 'Het schathuis in de rots'
Vindplaats: nr. 45, p. 48

Zijlstra, Jaap
Titel: Thomas
Eerste versregel: 'Hij is er'
Vindplaats: nr. 45, p. 49

II. Proza

Bunt, Teunis
Titel: Orang malu
Vindplaats: nr. 48, p. 27-32

Hilderman, Eve
Titel: Flauto dolce
Vindplaats: nr. 46, p. 12-15

Lewis, C.S.
Titel: Vier brieven aan Dom Bede Griffiths, februari-juli 1936
Vindplaats: nr. 47, p. 17-27
Vertaler: Smilde, Arend

IV. Essay

Beek, Menno van der
Titel: De macht van de taal
Vindplaats: nr. 47, p. 70-71
Annotatie: Over: Lambert Wierenga, 'De macht van taal de taal van de macht' (Kok, 1996) (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Wierenga, Lambert

Bunt, Teunis
Titel: Bommels beginjaren
Vindplaats: nr. 47, p. 71-73
Annotatie: Uitgeverij De Bezige Bij brengt, samen met NRC Handelsblad, de oudste verhalen van Olivier B. Bommel en Tom Poes uit.

Bunt, Teunis
Titel: Onder het stof 5: Willem Brandt (Groningen 6 september 1905 - Bussum 29 april 1981)
Vindplaats: nr. 47, p. 54-58
Trefwoorden: Brandt, Willem

Bunt, Teunis
Titel: Onder het stof 6: Niek Verhaagen (Delft 1915 - Turijn 1948)
Vindplaats: nr. 48, p. 56-62 - portr.
Trefwoorden: Verhaagen, Niek

Die, Piet van
Titel: Meer dan een mensenmassa
Vindplaats: nr. 46, p. 68-70
Annotatie: Over de gedichtencyclus 'Horae Cononicae' van W.H. Auden (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Auden, W.H.

Goedbloed, Liesbeth
Titel: Psalmen
Vindplaats: nr. 46, p. 41-47
Annotatie: (Rubriek: Nieuwe bijbels).

Harinck, George
Titel: Betoverde herinnering 14: Een Protestantenbondpreekje van Huizinga 21-03-2008 : Over 'In de schaduwen van morgen' (1935) en de crisis der vrijzinnigheid
Vindplaats: nr. 45, p. 58-66 - portr.
Trefwoorden: Huizinga, Johan

Hazeu, Wim
Titel: Een jaar voorafgaande aan de Lucebertbiografie: Fragment uit een dagboek
Vindplaats: nr. 46, p. 20-34 - portr.
Illustrator: Houts, Chris van
Trefwoorden: Lucebert; Swaanswijk, Lubertus Jacobus

Lewis, C.S.
Titel: Leesbeest in de loopgraaf: Vier brieven aan Arthur Greeves, februari-juni 1918
Vindplaats: nr. 45, p. 67-79 - facs.
Vertaler: Smilde, Arend

Ligtenberg, Herman
Titel: Zalig de treurenden: Heere Heeresma 75 jaar
Vindplaats: nr. 48, p. 6-15 - portr.
Illustrator: Houts, Chris van
Trefwoorden: Heeresma, Heere

Reus, Tjerk de
Titel: De aard van de taal
Vindplaats: nr. 47, p. 74-77
Annotatie: Over de dichter Owen Barfield, n.a.v. de biografie 'Owen Barfield : Romanticism come of age' (2006) van Simon Blaxland-de Lange (Rubrie: Maatwerk).
Trefwoorden: Barfield, Owen; Blaxland-de Lange, Simon

Reus, Tjerk de
Titel: W.H. Auden en het christendom
Vindplaats: nr. 45, p. 39-45
Trefwoorden: Auden, W.H.

Snel, Johan (Christiaan)
Titel: Audens laatste gedichten
Vindplaats: nr. 48, p. 21-22
Annotatie: Over de gedichten 'A Thanksgiving' en 'Archeology' uit de bundel 'Thank you, fog' (1974). Met de vertaalde gedichten op p. 16-20.
Trefwoorden: Auden, W.H.

Snel, Johan (Christiaan)
Titel: Zeven canonieke uren: De Horae Canonicae van W.H. Auden
Vindplaats: nr. 45, p. 20-38 - portr.
Annotatie: De zeven canonieke uren in vertaling op p. 2-19.
Trefwoorden: Auden, W.H.

Teekens, Machteld
Titel: Over literatuur, leven en een paspoort
Vindplaats: nr. 47, p. 62-67
Annotatie: (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Galidi, Rodhan Al (Rodaan Al)

Teekens, Machteld
Titel: Wij horen hier niet
Vindplaats: nr. 47, p. 60-62
Annotatie: Burghollanders in Polen (Rubriek: Maatwerk).

Verweij-van den Heuvel, Mirjam
Titel: Onze vrienden de bijen: Charles Dickens en de evolutietheorie
Vindplaats: nr. 47, p. 44-49
Trefwoorden: Dickens, Charles; Darwin, Charles

Werkman, Hans
Titel: Brief 2: Willem de Mérode aan Jos. van Wely
Vindplaats: nr. 46, p. 50-54 - facs.
Annotatie: Briefwisseling tussen de protestantse onderwijzer Willem Keuning en de rooms-katholieke priester Jos. van Wely.
Trefwoorden: Mérode, Willem de; Wely, Jos. van; Keuning, Willem Eduard

Werkman, Hans
Titel: Brief 3: Klaas Heeroma aan Dingeman van der Stoep. Of: Muus Jacobse en de kleine Anno. Rectificatie in Liter 49, p. 79
Vindplaats: nr. 48, p. 38-51 - ill., facs.
Trefwoorden: Heeroma, Klaas; Stoep, Dingeman van der

Zwart, Dirk
Titel: In memoriam Pieter Nouwen (1949-2007)
Vindplaats: nr. 46, p. 2-6 - portr.
Illustrator: Vos, Dick

V. Recensie

Beek, Menno van der
Titel: Tranen van een kleermaker
Vindplaats: nr. 48, p. 70
Annotatie: De vroege jeugdherinneringen van Heere Heeresma, beschreven in 'Een jongen uit plan Zuid '38-'46' (De Arbeiderspers, 2007) (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Heeresma, Heere

Beek, Menno van der
Titel: Uri, my son
Vindplaats: nr. 46, p. 66-67
Annotatie: Over David Grossman, 'Leeuwenhoning' (De Bezige Bij, 2006) (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Grossman, David

Bijl, Marieke
Titel: Christelijke kinderboeken bestaan niet
Vindplaats: nr. 47, p. 78-79
Annotatie: Over: Marjolein Lolkema en Annemarie Prins (red.), 'Christelijke kinderboeken in beweging : een overzicht (1995-2005)' (Mozaïek, 2005) (Rubriek: Kritieken).
Trefwoorden: Prins, Annemarie; Lolkema, Marjolein

Bunt, Teunis
Titel: Hopeloze verhalen
Vindplaats: nr. 48, p. 76-79
Annotatie: Over de verhalenbundel 'Glinsteringen' (Mozaïek, 2007) (Rubriek: Maatwerk).

Eck, John van
Titel: Al vliegt de korte tijd
Vindplaats: nr. 47, p. 67-69
Annotatie: Over: Vincent Hunink, 'Levend in steen' (Budel, 2007) (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Hunink, Vincent

Haar, Gerda van de
Titel: Bijbellezen met Barnard 1 - Een winter met Leviticus
Vindplaats: nr. 48, p. 74-75
Annotatie: Over: Willem Barnard, 'Een winter met Leviticus' (Meinema, 2006) (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Barnard, Willem

Haar, Gerda van de
Titel: Dag en nacht zou ik ruisen
Vindplaats: nr. 48, p. 73
Annotatie: Gedichten van Anton Ent, gebaseerd op psalmen (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Ent, Anton

Haar, Gerda van de
Titel: Methodistenziel
Vindplaats: nr. 48, p. 72-73
Annotatie: Over: Peter Hobbs, 'De eindigheid der dagen' (Anthos/Mozaïek, 2007) (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Hobbs, Peter

Haar, Gerda van de
Titel: Soelaas
Vindplaats: nr. 46, p. 70-73
Annotatie: Over: Marcel Möring, 'Dis' (De Bezige Bij, 2006) (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Möring, Marcel

Haar, Gerda van de
Titel: Voor Janna
Vindplaats: nr. 46, p. 73-74
Annotatie: Over: Janne IJmker, 'Achtendertig nachten' (Mozaïek, 2006) (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: IJmker, Janne

Kooman, Elizabeth
Titel: Als gegoten
Vindplaats: nr. 48, p. 75-76
Annotatie: Over: Hans Ester, 'Beleven en verbeelden' (Zoetermeer, 2006) (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Ester, Hans

Reus, Tjerk de
Titel: Hoe het er in een ongelovig hart aan toegaat
Vindplaats: nr. 46, p. 5962
Annotatie: Over: Willem Jan Otten, 'Waarom komt u ons hinderen' (Van Oorschot, 2006) (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Otten, Willem Jan

Teekens, Machteld
Titel: IJsgang
Vindplaats: nr. 46, p. 77-78
Annotatie: Over: Anneke Brassinga, 'IJsgang' (De Bezige Bij, 2006) (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Brassinga, Anneke

Walgemoed, Hennie
Titel: Siebelink
Vindplaats: nr. 46, p. 63-65
Annotatie: Over: Jan Siebelink, 'Knielen op een bed violen' (De Bezige Bij, 2005) (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Siebelink, Jan Geurt

Wallet, Bart
Titel: Hillesum
Vindplaats: nr. 46, p. 67-68
Annotatie: Over: Ria van den Brandt, 'Denken met Etty Hillesum' (Meinema, 2006) (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Hillesum, Etty; Brandt, Ria van den

Wege, Gert van de
Titel: Godzalig eenzaam
Vindplaats: nr. 46, p. 75-76
Annotatie: Over: Henk Knol, 'De overtijd' (Mozaïek, 2006) (Rubriek: Maatwerk).
Trefwoorden: Knol, Henk

VI. Illustratie / Kunst

Manusama, Ben
Vindplaats: nr. 47, p. 29-33 - ill.
Illustrator: Manusama, Ben
Annotatie: Met een inleiding op p. 28 door Henk Knol.

Vos, Christina de
Vindplaats: nr. 48, p. 23-26 - ill.
Illustrator: Vos, Christina de

VII. Interview

Graft, Guillaume van der; Haar, Gerda van de
Titel: Tastbaar in een lichaamsstilte
Vindplaats: nr. 47, p. 3-11 - portr.
Annotatie: Gesprek n.a.v. de te verschijnen bundel 'Praten tegen langzaam water : gedichten 1942-2007' (De Prom, 2007).
Trefwoorden: Barnard, Willem; Graft, Guillaume van der